Tôi sẽ làm việc miễn phí nếu được quay trở lại 10 năm trước.
Dĩ nhiên là lúc nào mình cũng nên nhìn về phía trước, về tương lai và tiến tới. Tuy nhiên, khi ngồi suy nghĩ lại những gì đã xảy ra với cuộc đời của mình, tôi luôn ước rằng mình đã làm được điều này. Học hỏi và rút kinh nghiệm từ chính bản thân mình là cách nhanh nhất để bạn tiến bộ hơn trong tương lai đấy.
Cách đây hơn 10 năm, lúc đó tôi vẫn còn trong trường đại học. Điều duy nhất mà tôi ước mình có thể thực hiện được lúc đó là: bắt đầu đi làm, và làm miễn phí. Tôi học chuyên ngành công nghệ thông tin. Ai cũng nghĩ rằng, nếu bạn học công nghệ thông tin, bạn hiễn nhiên biết rất nhiều thứ, và có thể làm đuọc nhiều việc liên quan đến máy tính, từ thiết kế, chỉnh sửa hình ảnh, xây dựng website, cáu hình mạng máy tính, cài đặt máy tính, triển khai ERP, làm digital marketing. Ai cũng nghĩ vậy. Nhưng thực tế thì đâu có vậy. Trong trường đâu có thời gian dạy cho bạn hết những đó thứ. Và bạn cũng đâu có khả năng học hết từng đó thứ. Tuy nhiên, tôi đồng ý với việc, bạn là dân CNTT, bạn có thể biết nhiều thứ hơn những người khác một cách nhanh chóng, và bạn nên biết nhiều thứ hơn chỉ là nghề của mình.
Khi ra đi làm, tôi nhanh chóng nhận ra rằng, ngoài chuyên môn nghề CNTT của mình, tôi còn phải biết nhiều thứ khác nữa để có thể cạnh tranh với những bạn khác, giỏi kiến thức hơn, khôn lanh hơn, năng động hơn, có nền tảng hổ trợ tốt hơn. Tôi chỉ gom gọn thành 4 thứ sau: thái độ làm việc, sale, marketing, và chuyên môn nghề.
Không có trường đại học nào dạy cho bạn 4 thứ đó cùng 1 lúc cả. Thực tế, với tôi, riêng việc dạy cho bạn chuyên môn nghề thì các trường đại học cũng đã chưa làm tốt, chứ đừng nói chi là những kiến thức hay kỹ năng khác. Tôi không có ý khuyên bạn bỏ học đại học. Được học đại học là một trong nhũng xuất phát điểm tốt. Tuy nhiên, việc học đại học không giúp bạn giỏi hơn những người không học đại học. Vì cái thực sự giúp bạn khác biệt, là kinh nghiệm. Kiến thức là cái cần có để bạn có thể bắt đầu làm một việc gì đó, nhưng kinh nghiệm sẽ giúp nâng tầm giá trị của bạn lên rất nhiều. Kinh nghiệm qua thời gian chính là kiến thức mới của bạn. Như vậy, việc học đại học là khởi đầu tốt, nhưng nếu bạn không chú ý tới việc tìm kiếm cơ hội để được làm, được học thêm kinh nghiệm thực tế cho bản thân mình, thì bạn rất khó cạnh tranh với thị trường. Bộ máy hoạt động, chương trình giảng dạy của trường đại học không thể nào thay đổi, tối ưu để cập nhật cho bạn kiến thức họp thời, cho bạn có cơ hội trải nghiệm công việc liên quan đế kiến thức đó để bạn có thể xây dưng kiến thức riêng cho mình dựa trên kinh nghiệm thực tế. Chính vì vậy, việc bạn chủ động đi làm (miễn phí) sẽ giúp bạn học tốt hơn. Đó luôn là việc đầu tiên bạn nên chú ý tập trung.
Sau khi đã có kiến thức và kinh nghiệm, việc bạn quảng bá bản thân của mình (marketing) để các công ty tuyên bạn vào làm (sale) là một việc bạn cần phải học. Bản thân của bạn là một công ty nhỏ, cung cấp 1 dịch vụ chuyên môn nhất định (dựa vào chuyên môn của ngành bạn đang làm), và công ty sẽ trả cho bạn 1 khoảng lương + thương phù hợp với năng lực của dịch vụ mà bạn cung cấp. Giá trị của bạn không phải do bạn tự nghĩ ra, mà là do thị trường định giá cho bạn. Khi bạn nói mức lương mong muốn của bạn là 10 triệu, mà công ty đang tuyên bạn lại không nghĩ như vậy, thì tức là bạn chưa marketing và sale bản thân của bạn thật tốt rồi. Lúc đó chỉ đơn giản, bạn đem ra một món hàng, và nói: tôi bán 10 triệu, mấy anh mua không? Không mua thì thôi, tôi đi về. Và bạn chê công ty đó bèo. Nhưnng bạn có bao giờ thật sự suy nghĩ lại, chính mình cũng “bèo”. Việc bạn xây dựng sản phẩm, dịch vụ, rồi marketing và đi rao bán không chỉ áp dụng cho chính bản thân bạn, mà còn áp dụng cho công ty startup sau này của bạn nữa. Nên, không cần phải bàn cải, các kỹ năng, kiến thức và kinh nghiệm này là luôn cần thiết cho mọi người. Vậy, làm sao để bạn học được các kĩ năng, kiến thức hay kinh nghiệm đó.
Hãy làm việc miễn phí. Chữ miễn phí ở đây không có nghĩa là bạn không lấy tiền. Chữ miễn phí ở đây có nghĩa là bạn sẽ chấp nhận làm dịch vụ, hay công việc đó với dưới mức giá mà bạn “nghĩ” là mình đáng nhận. Ví dụ: bạn là sinh viên mới ra trường, bạn nghĩ bạn sẽ làm việc đó với chi phí là 4 triệu. Bạn miễn phí nó bằng cách làm nó với chỉ 2 triệu, hay 1 triệu, hay thạm chí là 0 đồng, tuỳ theo tình huống mà bạn đang gặp phải. Hoặc bạn là người đã đi làm được 5 năm, nay muốn đổi công ty, đổi vị trí, đổi công việc, đổi ngành, bạn cũng sẽ áp dụng cách y chang. Bạn đang làm IT Infrastructure Manager rất tốt, với mức lương 15 triệu. Bây giờ bạn tính chuyển sang làm DevOps. Bạn biết là mình chưa có kinh nghiệm làm DevOps, kiến thức cũng chỉ ở mức Beginer, nên bạn nghĩ là mình sẽ xin dược việc làm DevOps 15 triệu (bình thường là 20 triêu). Không. Nếu bạn thật sự muốn chuyển qua làm DevOps, hãy làm nó với giá 10 triệu, hoặc chỉ 8 triệu mà thôi. Và bạn đặt ra mục tiêu cho bản thân mình, cũng như chia sẽ thẳng thắn với công ty: trong 1 năm nữa bạn sẽ cố gắng đạt được mức Intermediate, và bạn mong muốn mức lương của mình sau 1 năm nữa là 18 đến 20 triệu. Đọc tới đây thì chắc ắt hẳn bạn cũng hình dung ra được, nếu được hỏi tương lai 3 năm nữa của bạn ra sao, bạn sẽ trả lời như thế nào rồi đúng không. Việc làm miễn phí này thật ra sẽ giúp cho bạn có nhiều cơ hội hơn để có thể học, trải nghiệm và tự xây dựng kho kiến thức kinh nghiệm của bản thân bạn. Những thành công mà bạn có được trong lúc làm việc “miễn phí” sẽ giúp bạn xây dựng CV của mình thật đẹp, cho dù bạn là sinh viên mới ra trường. Như vậy bạn sẽ không phải thắc mắc hay gặp phải trường hơp oái ăm khi công ty tuyển sinh viên mới ra trường mà đòi 1 năm kinh nghiệm làm việc nhé. Vì việc đấy hoàn toàn có thể làm được.
Tôi ước mình làm lúc tôi còn trong trường đại học, vì lúc đó, tôi thật sự có nhiều thời gian hơn bây giờ, và tôi cũng không bị nhiều áp lực từ gia đình, cuộc sống như bây giờ.
Tôi hy vọng bài viết này giúp bạn suy nghĩ lại, và có chiến lược xây dựng kiến thức kinh nghiệm cho bản thân, để có thể sale và marketing bản thân mình tốt hơn hiện tại.
Các bạn có ý kiến gì khác, xin hãy cho tôi biết. (tôi rất thích nhận gạch đá nhé, vì gạch đá sẽ giúp tôi xây dựng nền tảng tốt hơn, và nó hoàn toàn được cho miễn phí bởi các bạn. Haha)
Cre:Vincent Huynh.
